(Tekst: Han Verbeem, foto: Pixabay / Gerd Altmann)
BERGEN OP ZOOM – "Het is paradoxaal", zo constateert VVD-raadslid Dominique Hopmans tijdens de commissievergadering MMV. Een gemeente met een miljoenenschuld wil met het Beleidsplan Schuldhulpverlening juist problematische schuld onder de inwoners zien te voorkomen en hen helpen bestaande probleemschulden aan te pakken. "De complexe problematiek vereist een integrale benadering", legt wethouder Barry Jacobs uit. Daarbij is volgens Jacobs "een stukje innovatie" nodig. "Door de integrale aanpak kan je kosten voorkomen met dure jeugdzorg en bijstand. Mensen met probleemschulden die in de bijstand zitten, komen door schulphulpverlening mogelijk weer aan een baan en dat scheelt dan in een uitkering", merkt de liberale bewindsman op. "Schuldhulpverlening hoeft niet altijd geld de kosten." Het levert zelfs meer op: participatie en het doorbreken van een vicieuze cirkel van schuld en thuisproblematiek.
De meeste fracties kunnen zich vinden in het voorgestelde Schuldhulpverleningsbeleid 2020-2024. "Een goed plan", zegt Ömer Duman (D66). "Voorkomen is beter dan genezen. Bij vroege signalering bén je al te laat. We willen het liefst schuldproblemen vóór zijn." Duman wil meer energie steken in het herkennen van probleemsituaties, hoe moeilijk dat ook is. "Je wilt tenslotte niet te veel in de privésituaties van mensen treden." En: wat zijn mooie voornemens waard als de oorzaak in het systeem ligt, zoals de ingewikkelde regels rondom toeslagen van overheden. D66 wil meer geld steken in het trainen van hulpverleners, om recidive en herhaling te voorkomen.
Open eind-regeling
Dominique Hopmans (VVD) noemt het "paradoxaal om over schulphulpverlening te praten terwijl de gemeente dit heel goed zelf kan gebruiken." In 2018 waren er 321 aanvragen. "Je kan je vraagtekens plaatsen bij de toegankelijkheid van de hulpverlening. Van alle burgers heeft 32 procent betalingsproblemen, oftewel 22.000 inwoners in Bergen op Zoom. Maar slechts 0,5 procent meldt zich aan."
Daarbij vreest Hopmans voor de betaalbaarheid van de hulp. "De gemeente heeft 260.000 euro beschikbaar. Red je prima, maar als je écht werk wil maken van toegankelijkheid wordt het een open eind regeling. Dan doemt de paradox op. We kunnen de aanvragen niet aan, we moeten zo min mogelijk mensen helpen om onszelf te helpen. We geven het dubbele uit aan cultuur. Waar liggen de prioriteiten? Verder: veel schulden zijn schulden aan de gemeente. Dubbele petten:hulpverlener en schuldeiser Waar ligt de balans? En ook ondernemers kunnen in schulden komen. Ook zij moeten gesteund kunnen worden."
Besparen op cultuuruitgaven?
Gertjan Huismans (fractie Punt): "De gemeente is méér dan alleen cultuur, er zijn ook andere kostenposten voor de gemeente." Huismans vreest allerlei bijkomende kosten voor ambtelijke ondersteuning. "Dan overstijgen de kosten de 260.000 euro vér." Huismans wil weten wat het beleid uiteindelijk de gemeente gaat kosten.
"Waarom niet deze opmerking over cultuur twee maanden geleden gemaakt, bij de begroting?", reageert Louis Weyten op VVD-woordvoerder Hopmans. Inderdaad, moet die toegeven: "Het had eerder gekund. Het is voortschrijdend inzicht." Betsy de Kock (GBWP) werpt tegen dat de maatschappij nu eenmaal "een stuk cultuur" nodig heeft om te kunnen samenwerken. Ton van Dorst (Steunpunt BoZ) vindt het "grof" om op cultuurkosten te bezuinigen. "We hebben als gemeente toch al schuld zat, waarom dan uitgerekend de cultuur op het schandblok leggen."
Plan van uitvoerig
"Het beleid valt en staat bij de uitvoering ervan", zegt Betsy de Kock (GBWP). Want: de maatschappij wordt steeds complexer, waardoor burgers sneller in financiële problemen kunnen komen. "Overschat de burger niet, zo waarschuwt ze. "Spreek duidelijke taal: 'Jip en Janneke' is hier zeker aan de orde." GBWP hoopt dat de aanpak het tij kan keren en De Kock wil de spreekwoordelijke vinger aan de pols houden.
Ook het CDA wil snel een uitvoeringsplan zien van het college van B&W, zegt Stefaan Verheugt. "Schuldenproblematiek raakt ook gezinnen met kinderen." Tevens wil hij door het college tussentijds over de resultaten geïnformeerd worden via een halfjaarlijks voortgangsbericht.
Erg omslachtig
Ans van Eekeren (Lijst Linssen) heeft het voorstel ook gelezen. "Het is wel een erg omslachtig stuk", moet ze toegeven en ze vraagt zich af waar nu de focus van het beleid komt te liggen. "Preventie is erg lastig. Je kan nou eenmaal niet iedereen bij de hand nemen om te voorkomen dat ze in de schuldhulpverlening komen. En wie weet komen ze na een paar jaar weer opnieuw in de problemen omdat de regeltjes nu eenmaal zo ingewikkeld zijn."
De SP is over het algemeen erg te spreken over de plannen, zegt Theo de Jong. "Het zwaartepunt ligt op het mensen écht helpen." Hij wil wel weten of er een vanget is, als mensen niet in staat zijn om fysiek of mentaal aan de schuldenaflossing te voldoen.
Ontbreken van échte doelen
Adam Ahajaj (PvdA): "Waar het aan ontbreekt, zijn echte doelen van de gemeente." Ook hij pleit voor vroegsignalering en preventie. "We missen speciale aandacht voor jongeren. Daar zijn in het verleden afspraken over gemaakt." Ook wil Ahajaj aandacht voor "agressieve schuldeisers", in situaties waar niets te halen valt. "Een kale kip kan je nu eenmaal niet plukken." En, zo benadrukt hij: niet iedereen met schulden komt in de schuldhulpverlening terrecht. "Soms zijn mensen al geholpen als ze meer structuur krijgen bij het aflossen."
Ahajaj constateert ook dat het om een open eind-regeling gaat, waarbij niet duidelijk is wat de uiteindelijke kosten zullen zijn voor de gemeente. "En ja, aan cultuur besteden we inderdaad meer dan omliggende gemeenten." Ahajaj wil wel resultaten zien en overweegt ook een motie tijdens de raadsvergadering in te dienen.
Evaluatie over een jaar
Samen0164 wil een evaluatie over pakweg een jaar, zegt Reinoud Krijnen. "Beleidsplannen zijn prima, maar als je er niet mee kan werken dan heb je er niets aan." Want, zo citeert hij uit het beleidsplan: "Niet de regels zijn leidend, maar de uiteindelijke resultaten." Verder vraagt Krijnen zich af waarom de Voedselbank niet genoemd wordt in de beleidsnotitie. Ton van Dorst (Steunpunt BoZ) vindt het een taak van de gemeente "om mensen op het goede pad te zetten, zodat ze later niet meer terugkomen in de schuldhulpverlening."
Aandacht voor kinderen
Selin Karar (GroenLinks) is blij dat in het beleidsplan expliciet de kinderen worden benoemd bij de hulpaanpak "omdat die nu eenmaal een kwetsbare groep vormen." Ook zij pleit ervoor om de schuldhulpverlening laagdrempeliger te maken, zodat meer mensen met betalingsproblemen bij de gemeente kunnen aankloppen voor hulp. In het uitvoeringsplan wil ze bovendien aandacht voor hoe je kunt bezuinigen middels duurzaam gedrag. "Minder afval, milieubewuster en zuiniger leven", noemt Karar daarbij als voorbeeld. Voorlichting en preventie kan ook online, merkt ze op.
Schuldcreatie
Een heel ander geluid komt van de BSD. Die ziet vooral de overheid als één van de grote veroorzakers van schuldproblematiek onder inwoners. "Een boete van 20 euro kan al leiden tot enorme schulden. We praten over niets. We praten over lucht, Schuldcreatie, dat is wat er gebeurd", zegt Farid el-Khassim. "Ik weet waarom mensen aan de drank gaan en aan de drugs gaan. Dat heeft niets te maken dat ze schulden hebben gemaakt maar omdat ze er niet uit komen." En: mensen zijn nu eenmaal mensen. "We maken fouten en elke mens is onderhevig aan de samenleving. We moeten mensen niet leren om met hun schulden om te gaan maar om van de schulden af te komen."
Reactie college:
Wethouder Barry Jacobs is het met de commissie eens dat schuldhulpverlening een complex onderwerp is. "Je kan écht voorkomen dat kinderen in de zware jeugdzorg belanden om schulden aan te pakken." Jacobs kan het betoog van de BSD volledig ondersteunen. "Vandaar dat we een uitvoeringsplan nodig hebben om één en ander handen en voeten te kunnen geven."
Het succes wordt in dat plan meetbaar gemaakt, en dan zullen de resultaten duidelijk moeten worden. "Daar ben ik zelf ook heel benieuwd naar", zegt Jacobs. Hij doet de commissie de toezegging om halfjaarlijks de raad over de uitvoering te informeren. De uitvoering betreft niet alleen de professionals en de schuldhulpverleners maar ook de vrijwilligers: de schuldhulpmaatjes. En, zo stelt de wethouder: niet elke betalingsachterstand is een problematische schuld.