BERGEN OP ZOOM – De economie van Bergen op Zoom heeft een dubbel gezicht. Aan één kant gaat het economisch voor de wind. Nieuwe bedrijfspanden schieten als paddenstoelen uit de grond en de woningexploitaties bloeien als nooit tevoren. Voor de nieuwbouw op onder meer de gebieden van ScheldeVesting (het oude Nedalco-terrein) en in de Markiezaten zijn zelfs wachtrijen. Tegelijk hikt de gemeente aan tegen een oplopende miljoenenschuld, die is toegenomen van 212 naar 225 miljoen euro.
door Han Verbeem
Bij het aantreden heeft het nieuwe college daarom een duidelijke belofte gedaan, een mission statement bijna: binnen acht jaar tijd wordt de schuldendruk teruggebracht naar 90% van het totale gemeentelijke inkomen; en weer afgebouwd richting de 200-miljoen grens. Dit betekent dat wethouder Annette Stinenbosch (financiën) onverbiddelijk moet zijn en de hand op de knip houdt. Ondanks de economische groei, ondanks de winstnemingen uit de grondexploitaties, is er géén geld voor extra's. Het is nu tijd voor aflossen.
De eerste aflossing komt uit de opbrengsten van het gemeentelijk grondbedrijf. In 2017 heeft de gemeente maar liefst 11 miljoen euro winst genomen op de lopende grondexploitaties – te storten in de algemene reserve. Komende donderdag, op 7 juni, beslist de gemeenteraad hierover. Evenals over het voordelig saldoresultaat van het eerste concernbericht 2018, van 572.600 euro. Anders gezegd: de meevaller die (op papier) in de eerste drie maanden van 2018 is opgebouwd.
Om het in de termen van wijlen Johan Cruijff te stellen: elke meevaller heeft z'n tegenvaller. Zo was bij vaststelling van het raadsvoorstel nog geen rekening gehouden met de te verwachten kosten voor de constructieve reparaties aan zwembad De Schelp en het bouwkundig drama van het Eventum; het presigieuze cultureel/educatief centrum annex mediacomplex aan de Calandweg. Donderdagmiddag laat kwam die duidelijkheid -althans wat de Schelp betreft- er wél: de reparaties gaan zeker 2.325.000 euro kosten; een ruime 2,3 miljoen. Dit is met inbegrip van 8 ton aan kosten door gemiste inkomsten; de Schelp blijft zeker een jaar dicht. De gemeente zal als eigenaar voor de kosten moeten opdraaien en daarvoor wordt de algemene reserve aangesproken. En nu we toch aan het uitgeven zijn -zo redeneert het nieuwe college- kan er wel 429.000 euro bij voor 'aanvullende werkzaamheden' die niet waren meegerekend bij het groot onderhoud. Daarmee loopt de teller al tegen de 2,8 milljoen aan. Alleen al voor het zwembad. Verder wil het college nog eens 9 ton besteden aan verduurzaming van de Schelp maar deze kosten zouden volledig gecompenseerd kunnen worden door onder meer de bereikte energiebesparing – zo is de verwachting.
Maar ook aan andere kanten dreigen onvoorziene uitgaven voor de gemeente. Zoals bij de noodlijdende en nagenoeg failliete stadsspeeltuin Jan van Glymes. De nog uitstaande lening van 3 ton aan de exploiterende stichting kan afgeschreven worden tot nul. De grond is al van de gemeente en de speelvoorzieningen zijn aan een opknapbeurt toe. Onder druk van de maatschappelijke opinie doet wethouder Patrick van der Velden de ruimhartige toezegging, dat de speeltuin in elk geval tot de herfstvakantie open blijft. In de raadscommissie maakte een meerderheid van de partijen al duidelijk dat de stadsspeeltuin wat hen betreft niet mag verdwijnen. Over de kosten is echter niet gesproken.
Het zal een zware opgave worden voor wethouder Stinenbosch om de goede intenties de komende vier jaar vol te blijven houden als het om aflossen gaat. Nog deze maand presenteert ze een nota aan de gemeenteraad, waaruit blijkt dat het totaal van de gemeentelijke investeringen (uitgaven) niet hoger mag zijn dan de afschrijvingen (reserves). Een prima voornemen om de schuldenlast te beheersen. Echter: het college is nog geen maand oud en nu al wordt de raad om extraatjes gevraagd – kijk maar naar de meerkosten van de Schelp.
Een andere keiharde belofte aan de inwoners is de bevriezing van de lastendruk. De gemeentelijke belastingen en heffingen stijgen niet verder dan met de inflatie. Geen belastingverhoging dus, om de gemeentekas te spekken. Dat is nu nog mogelijk dankzij een historisch lage rentestand. Gemeenten kunnen gratis geld lenen en krijgen in sommige gevallen zelfs geld tóe. Dat komt doordat de Europese Centrale Bank de rentestand kunstmatig laag houdt. Maar vroeg of laat -en dat komt altijd onverwacht- wordt het beleid losgelaten en schiet de rente weer omhoog.
Nu is het al zo, dat herfinancieringen van langetermijnleningen worden uitgesteld door ze tijdelijk te 'parkeren' op de extreem lage dagrentestand. Het is net als met hypotheekleningen van particulieren. De rente staat voor tien of twintig jaar vast en dan moet deze weer verlengd worden. En hoe langer de rentetermijn, hoe hoger de rente. Door het herfinancieren (opnieuw vaststellen van een meerjarige rentetermijn) uit te stellen bespaart de gemeente behoorlijk op de rentelasten. Treasurybeleid, zo heet dat in vaktermen. Dat is interessant maar er kleven ook risico's aan. Immers, als de rente ineens gaat stijgen dan zit de gemeente (en daarmee ook de belastingbetaler) vast aan hogere lasten op de langere termijn. Nog afgezien van alle effecten die een plotse rentestijging, hoe klein dan ook, kan hebben op de huizenmarkt.
Een hoge schuldenlast, de plicht tot aflossing en tegelijk onverwachte uitgaven die (deels) onvermijdelijk zijn. Ga daar maar eens aan staan als college. De oplossing lijkt te liggen in het verkoop van extra vastgoed buiten de lopende nieuwbouwprojecten. Komt straks het Markiezenhof in de etalage van de Stadsmakelaar te staan, al dan niet in meerjarige erfpacht? Of delen van het stadskantoor? Of bijvoorbeeld het oude raadhuis van Halsteren? We zullen het weten, over acht jaar, wat er is waargemaakt van de aflossingsbeloftes. Overigens is het zittende college dan al vertrokken want halverwege deze periode zijn er opnieuw gemeenteraadsverkiezingen. En wat in de economie geldt, geldt zeker in de politiek: in het verleden behaalde resultaten zijn zelden een garantie voor de toekomst…