De onthulling van twee gerestaureerde kanonnen, die blijkens de inscripties uit 1809 en 1811 dateren. (Tekst: Han Verbeem, foto's: Hans-Jorg van Broekhoven)
BERGEN OP ZOOM – Vorig jaar is de gerestaureerde Waterschans al opgeleverd, maar sinds vrijdagmiddag is het vestingwerk helemaal 'af'. Met de plaatsing van twee antieke kanonnen krijgt de schans weer wat terug van de functie van weleer. "Het is het oudste vestingwerk van Bergen op Zoom, ouder nog dan fort Roovere", merkt oud-burgemeester Ans van den Berg op. Als voorzitter van de Stichting Vrienden van de West-Brabantse Waterliinie mag zij het sluitstuk van het restauratieproject onthullen.
Er was een speciale hijskraan nodig om het loeizware geschut op de vestingwallen te takelen: 3800 kilo per stuk wegen ze. De kanonnen hebben hun oorprong in Vlissingen en dateren volgens de aangebrachte jaartallen uit de Napoleontische periode: 1809 en 1811. Het geschut krijgt nu een plaats op een toepasselijke locatie: de schans diende ooit om de haventoegang van Bergen op Zoom te verdedigen, als toeganspoort naar Zeeland.
Gebouwd in 1582
De Waterschans, ook wel Zuydtschans genoemd, is in 1584 in gebruik genomen. Willem I, oftewel Willem de Zwijger, gaf twee jaar eerder de opdracht om twee verdedigingsforten aan te leggen bij de havenmonding. Recht tegenover het fort, aan de andere zijde van het havenkanaal, lag op het huidige Mepavex-terrein een tweede fortificfatie: de Noordschans.
Vergetelheid
Na de opheffing van de vestingstatus in 1867 raakte de Waterschans gaandeweg in de vergetelheid. De grachten kregen een nieuwe functie als oesterkweekput, op het binnenterrein ontstonden diverse industrële activitreiten. Twintig jaar geleden waren er nog plannen om de schans te bebouwen; ondanks de beschermde status als Rijksmonument. Gelukkig voor het monument -de financiële positie van de gemeente ten spijt- kwam in 2008 de crisis en verdwenen de plannen in de prullenbak. Vervolgens nam in 2010 de toen net opgerichte Werkgroep Waterschans (tegenwoordig: Werkgroep Vestingwerken) het initiatief om het fort in de oude glorie te herstellen. "Er waren gelden beschikbaar vanuit de provincie, van het fonds Landschappen van Allure, waar het geld tegen de plinten omhoog klotste", zo spreekt Eric Goosens tijdens de officiële doch sobere onthullingsplechtigheid. Goossens is voorzitter van de werkgroep. Het lukte de gemeente en de erfgoedorganisaties om een subisdie binnen te halen, waarmee de restauratie van de schans gezekerd is. Het bouwwerk is teruggebracht naar de oorspronkelijke staat waarbij wel enkele latere toevoegingen, zoals de oesterputten en de sluisdeur, intact zijn gelaten.