(Tekst en illustratie: Han Verbeem)
BERGEN OP ZOOM – Raadsbreed zijn er grote zorgen over de nijpende tekorten en de oplopende miljoenenschuld. Coalitiepartijen wijzen de beschuldigende vinger naar de Rijksoverheid in Den Haag, terwijl oppositiepartijen het haperende beleid van het college op de korrel nemen. Want deze coalitie heeft de eerste helft van de zittingsduur er bijna op zitten en de schuldenlast blijft stijgen, ondanks de goede voornemens. Na bijna zes uur beraadslagen heeft de gemeenteraad dinsdagavond besloten de provincie, ondanks 3 miljoen aan ingeboekte bezuinigingen, een niet-sluitende begroting aan te bieden. Dit met een resterend tekort van 2,1 miljoen, waarvoor lopende het kalenderjaar 2020 nog dekking gevonden moet worden – hopende op een hogere rijksbijdrage vanuit de komende Meicirculaire. Bij de stemming blijken uitsluitend de coalitiepartijen GBWP, VVD, CDA en GroenLinks vóór deze begroting te stemmen met een krappe meerderheid van 17 tegen 15. Het Tweede Concernbericht 2019 is aangenomen met tegenstemming van Steunpunt BoZ, BSD en SP.
En dan zijn er nog de onvermijdelijke moties en amendementen. Lobbyen voor meer geld voor het sociaal domein, leegstandboetes voor vastgoedspeculanten, handhaven op foutparkeerders in de binnenstad, behoud van de weekmarkt, inspraak over kerncentrale Doel, het doorlichten van het gemeentelijke takenpakket, handhaving armoedebeleid en de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten…
Het zijn enkele van de in totaal 22 voorstellen (1 amendement, dat alleen door SP, Steunpunt BoZ en BSD is aangenomen en daarmee verworpen; en 22 moties) die dinsdagavond in de raad zijn behandeld bij de begrotingsbehandeling 2020. Opmerkelijk: een motie van Lijst Linssen om het huidige ziekenhuis als zorgvoorziening voor Bergen op Zoom te behouden is aangenomen (alleen CDA en VVD tegen). Een soortgelijke motie was bij de Beleidskaderbehandeling vlak vóór de zomer echter afgewezen. Wat betreft de weekmarkt heeft wethouder Van der Velden de raad meegedeeld dat hij in een vergevorderd overleg is met de brancheorganisaties om tot een kostendekkende weekmarkt te komen – die daarmee uit de financiële gevarenzone is.
Lijst Linssen: Lasten stijgen tot eenzame hoogte
Ton Linssen (Lijst Linssen): "Wat voor nut heeft het eigenlijk om te debatteren over deze begroting van de armoede. Het college probeert met een rietje de laatste cent weg te zuigen." Het college zou moeten leren van fouten en geen risico's dienen te nemen maar het tegendeel is waar, aldus Linssen. "De stroperigheid en angst voor kansen pakken zijn orde van de dag. De laatste vier jaar is het beleid dichtgetimmerd en kan de oppositie nauwelijks een deuk in een pakje boter slaan." Geld gaat op aan een duur Suikerlab en Inventum; tegelijk stijgen de gemeentelijke lasten tot eenzame hoogte.
Ook beleidsmissers stapelen zich op, aldus Linssen. "Het college blameert zichzelf met geklungel rondom het zwembad. Het aantal bijstandsgerechtigden is torenhoog." Een stad zonder geld moet elk initiatief van derden met beide armen aangrijpen. "Waar blijft de containerterminnal? Waar zijn de initiatiefnemers van de Binnenschelde? Wat gebeurt er met de Heide? En wat gaan we doen met het Pleinenplan en huize Sint Catharina? Wanneer hebben we nu echt een takendiscussie. "Als er minder gedaan hoeft te worden, is er ook minder werk", constateert Linssen. Lijst Linssen wil bovendien een eind aan de voorkeursregeling wonen voor statushouders. Een motie hiertoe is aangenomen (tegen: PvdA, SP, BSD, D66). Zijn partij kan niet instemmen met de "onverantwoordelijke begroting met torenhoge lokale lasten."
GBWP: Den Haag neemt ons niet serieus
Aydin Akkaya (GBWP): "Een groot deel van het tekort komt van het sociaal domein. Helaas heeft Den Haag nooit serieus naar de gemeenten geluisterd. Den Haag is stilletjes doof." De decentralisatie van de jeugdzorg in 2015 heeft de zaak alleen maar ingewikkelder gemaakt, meldt hij. De Inspectie voor de Volksgezondheid is onlangs met een vernietigend rapport gekomen. De regie moet teruig naar de minister. "Dan zou je denken dat het ministerie wakker is geschud", merkt Akkaya op. "Maar helaas. Niets is minder waar." De minister stelt dat de gemeenten onderling te weinig zouden samenwerken. Met Samen 0164 heeft GBWP daarom een motie opgesteld om actief te lobbyen in Den Haag voor voldoende middelen: een structurele verhoging van 5 procent sociaal domein, een compensatieregeling voor de kosten voor de Omgevingswet en het nakomen van eerdere tozeggingen met terugwerkende kracht tot 2018.
Een tweede motie beoogt het herstel van een skatepark voor de jeugd, binnen de begroting van 2020 het herstel te laten plaatsvinden, en het park in te richten naar voorbeeld van Middelburg en Etten-Leur. Verder komt er een motie 'right tot challenge' om burgerinitiatieven te stimuleren. Tenslotte: lokale investeerders moeten aangemoedigd worden. Daarom wil GBWP een portfolio lokaal ondernemerschap. Al deze moties zijn aangenomen.
D66: Schuilen onder een paraplu met gaatjes
Carinne Elion (D66): "We zitten in zwaar weer. Het college ziet de wolken wel maar biedt ons een paraplu met gaatjes." Er zijn drastische maatregelen nodig en we moeten allemaal water bij de wijn doen. "Daar is moed voor nodig", merkt Elion op. Wat de tekorten op het sociaal domein betreft, daar hebben méér gemeenten last van. "En die lukt het wél om het hoofd financieel boven water te houden."
Elion komt met een motie om op geldverslindende gemeentelijke samenwerkingsverbanden, zoals de archiefdienst, te bezuinigen. Ook zou de gemeente moeten kijken of een aantal taken beter en goedkoper uitgevoerd kan worden door anderen. "Een takendiscussie vereist een zoprgvuldige doorlichting." Verantwoordlijkheid nemen is in de spiegel kijken, zegt Elion. "Als raadsleden moeten we de stad bijeenhouden en niet verdelen." Daarom zal ze de Lijst Linssen-motie, om de voorkeursregeling voor statusregeling af te schaffen, niet steunen. "De motie gaat over een probleem dat er niet is." D66 wil een vooruitstrevend duurzaamheidsbeleid. "Soms wil het college vooruit maar stapt de raad op de rem, zoals bij het afvalbeleid. We moeten als raad juist de inwoners begeleiden naar de toekomst en niet afremmen", merkt ze op.
VVD: gemeente is verslaafd aan geld uitgeven
Joost Pals (VVD): "We bespreken een begroting met een tekort van 2 miljoen en een schuld van 274 miljoen; 50 miljoen méér dan toen we deze raadsperiode begonnen." Hij wil dat de schuld juist verder wordt afgebouwd en dat de tekorten binnen de perken blijven. "We dreigen door de bodem van het weerstandsvermogen te zakken", zegt Pals. "We zijn een gemeente met een kwart miljard schuld en voegen daar miljoenen aan toe."
In 2020 neemt de schuld met 12 miljoen toe. "Bergen op Zoom is verslaafd aan geld uitgeven", merkt Pals op. De schuld is niet door de Rijksoverheid veroorzaakt, maar door de uitgaven van de gemeente zelf. "We zijn niet verplicht om een Eventum te bouwen. We zijn niet verplicht om 16 miljoen jaarlijks uit te geven aan sport, musea en cultuur." Dat laatste is niet houdbaar, stelt hij. Het is het dubbele van het landelijk gemiddelde. "Het zal echt anders moeten, vanaf volgend beleidskader. Het zal enige tijd nemen om dat uit te werken", aldus Pals. "We zitten nu in de blessuretijd." De liberalen willen werk maken van werkgelegenheid, want het vergroot de kans op betere inkomens. De VVD dient verder een motie Leegstand in, om pandjesbazen aan te pakken. Deze is unaniem door de raad aanvaard. Tenslotte komt de VVD met een voorstel om een financiële buffer aanleggen.
BSD: Gemeente is duur door verkeerde zuinigheid
"Zou ik hier vandaag wel staan?", heeft Louis van der Kallen zich lange tijd afgevraagd. Toch wel, besloot hij ten lange leste, want binnen een maand tijd zag de BSD'er zich geconfronteerd met twee incidenten die niet kunnen: "Een wethouder die tegen een verordening handelt en een wethouder die een raadsbesluit niet wil uit voeren. Er is iets zonder meer fout in Bergen op Zoom. Eerst dacht ik nog, dat is nieuw. Maar het is niet waar. Bergen op Zoom is duur door zuinigheden uit het verleden."
Al in de jaren '70 en '80 waren er coalities die geen lastenverzwaringen wilden. Ook toen waren er goede adviezen van ambtenaren maar daar luisterden de toenmalige colleges niet naar, herinnert Van der Kallen zich. Zoals een ambtelijk advies waarin het college werd gemaand om niet meer dan 35 miljoen te betalen voor het Nedalco-complex. "Ik twijfel aan de narcistische uitstraling van bestuurders. Als we als raad niet luisteren naar deskundigen, dan doen we keer op keer domme dingen", zo stelt het BSD-raadslid. "Desnoods sturen we de collegeleden op nederigheidscursus en leren we ambtenaren om hun voeten te gebruiken en elders te solliciteren." Zijn partij zal "het vodje papier dat de begroting is" daarom niet steunen, merkt hiij op.
CDA: doelgericht investeren
CDA (Hans-Peter Verroen): "De coalitie kende een moeilijke start. Uit het tweede concernbericht lazen we wat we al wisten: de tegenvallers van zwembad en sociaal domein. Er zijn al goede maatregelen door invoering van de moederkredieten, die overambitieuze uitvoeringsprojecten in toom houden." Het CDA heeft twee moties ingediend: een motie 'buffers' om financiële tegenvangers op te vangen (aanvaard in ruime meerderheid) en daarnaast is er een motie 'doelgericht investeren'. Want geld uitgeven is geen doel op zich. "Het behaalde doel is leidend", benadrukt Verroen. "Daarom vragen we het college om te bezien of projecten waarvoor in totaal 17 miljoen gereserveerd is, ook tegen lagere kosten zijn uit te voeren."
PvdA: Werk maken van méér bedrijventerreinen
Joey van Aken vergelijkt de huidige coalitiekoers met een schip. "Wie staat hier nu eigenlijk aan het roer?" Goede bedoelingen komen niet van de grond. Het begint inmiddels te lijken op afstel na uitstel door deze coalitie, aldus Van Aken. "Auvergepolder, de komst van een hbo, het Citycervicepunt, evenementenbeleid, zwembad… allemaal uitgesteld." We moeten de tering naar de nering zetten, merkt Van Aken op. Het zijn de sterkste schouders die de zwaarste lasten horen te dragen en met woorden van die strekking dient hij ook een motie in. Verder dient de gemeente geen onnodig vastgoed aan te kopen. "Het is angstvallig stil rondom de verdere ontwikkeling van het Suikerlab als broedplaats voor agrofood."
Ook de strategische reserve van 60 hectare bedrijventerrein is nog niet ingevuld. "Als we de extra hectaren niet aanwijzen dan missen we de boot en gaat de gemeente op slot." Verder wil het college schaven aan het bestaande armoedebeleid waarbij de minima zijn vrijgesteld van gemeentelijke belastingen. "De zwakkeren het slachtoffer laten zijn van dit beleid… dat kán echt niet." Ook daarom dient de PvdA een voorstel in om het kwijtscheldingsbeleid te handhaven. Tenslotte: In het verleden hebben PvdA en GroenLInks zich hard gemaakt om overschotten WMO te oormerken binnen de algemene reserve. "Waar is dat geld gebleven?"
GroenLinks: Duurzame economie bij milieustraat
GroenLinks (Peter van den Ouden): "De begroting 2020 is niet sluitend vanwege de enorme gemeentelijke schuld. Doen wij niets dan zal het tekort de komende jaar op het sociaal alleen maar toenemen. Dan zijn de zorgbehoevenden het slachtoffer. En dat in één van de rijkste landen ter wereld, in een groeiende economie. Het is ons niet gelukt om een goed fundament te leggen voor een bloeiende jeugdzorg." Ook Van den Ouden wijst naar het 'keurslijf' waarin de rijksoverheid de gemeenten heeft gedwongen. "Meer zorg en minder geld. Dat stelt ons voor een dilemma, Het is een bewuste keuze van het college om de begroting niet te laten sluiten, als signaal naar het Rijk."
Voor het eerst in de geschiedenis van Bergen op Zoom is GroenLinks coalitiegenoot. "We willen ook dat er stappen gezet worden naar het terugbrengen van de netto schuldquote naar 90 procent. We liggen niet op koers. Het is tijd om beter te laveren en aan de wind te gaan zeilen." Komt het rijk niet met extra geld dan zullen maatregelen nodig – en moet jaarlijks anderhalf miljoen méér bezuinigd worden. Van den Ouden wil meer duurzame bedrijfslocaties ontwikkelien, bijvoorbeeld op de plaats van de huidige milieustraat. Daarom dient GL samen met VVD en SP een motie in om deze plek te onderzoeken. "Als de wind gunstig staat moeten we de kansen niet in de wind slaan." Het is een toplocatie, stelt Van den Ouden. Een motie om verplaatsing van de huidige milieustraat te verplaatsen is nagenoeg unaniem aangenomen, alleen Steunpunt BoZ stemde tegen.
SP: Voldoende betaalbare en levensloopbestendige huurwoningen
Theo de Jong (SP): "Het stadspaleis vraagt veel onderhoud en heeft z'n kosten. Maar de kosten zijn via preventief onderhoud veel beter te beheersen dan achterstallig onderhoud." Over kinderarmoede en sociaal beleid: "Daar mag nooit op bezuinigd worden." De minister wil een deel van de decentralisaties van de jeugdzorg terugdraaien. De SP zou graag zien dat de wethouder de raad op de hoogte houdt. En wat betreft Bravis: "Laten we toch kijken of er een mogelijkheid is om het ziekenhuisgebouw in Bergen op Zoom voor de zorg te behouden, ook voor de inwoners van Tholen." Goed wonen moet in Bergen op Zoom voorop staan. "Er moeten voldoende betaalbare sociale woningen zijn. We moeten op zoek naar een goede balans door generatiebestendig bouwen."
Steunpunt BoZ: op de rand van artikel 12
John Voets (Steunpunt BoZ) merkt op dat de gehele coalitie de schuld neerlegt in Den Haag om zichzelf buiten schot te houden. "En dat is jammer." De gemeente moet financieel gezonder worden maar volgens begrotingsvoorstellen lijkt het erop alsof Bergen op Zoom op weg is een artikel 12-gemeente te worden. "Dat kan niet de bedoeling zijn. De schuld blijft alleen maar oplopen, ondanks alle goede bedoelingen, tot 350 miljoen. Daarnaast zijn er allerlei onttrekkingen uit de algemene reserve waardoor er totaal geen dekkingen meer zijn."
Fractie Punt: ongebreideld getimmer aan Markiezenhof
Gertjan Huismans (Punt): "Wat heeft het maken van een begroting voor zin, als je ziet wat er allemaal aan bijstellingen achteraf komt. Er wordt uitgegaan van een aantal aannames waarvoor geen zekerheid bestaat. Wat opvalt zijn de ruimtevragers voor het eigen domein. Dit college slaagt er maar niet in om binnen de beschikbare middelen mee te gaan in de tijd. "Waarom dendert die trein maar door? Er wordt ongebreideld maar doorgetimmerd aan het Markiezenhof. Het gaat nu weer om het mooiste geheimenpaleis van Nederland. Stop eens met het telkens in andere jasjes steken van het stadspaleis. Het enige wat ik kan ontdekken zijn de enorme geldstromen die hiermee gemoeid zijn." De bezuinigingen op de wijkcentra zijn niet gerealiseerd. Huismans wil dat het college volgend jaar met een stand van zaken komt van WIjzijn Traverse. Hij dient een motie in om actief te handhaven op wildparkeren in het stadscentrum in de avonduren. Verder wil hij duidelijkheid over de Auvergnepolder.
Fractie Samen 0164: Medewerkers in hun kracht zetten
Reinoud Krijnen (Samen 0164) staat "met een beangstigend gevoel" achter zijn betoog. "De gemeente zit in financieel zwaar weer. We maken ons zorgen of alle betrokkenen zich bewust zijn van de ernst van de situatie. Code rood voor Bergen op Zoom, de gemeente staat 11 miljoen in de min voor dit jaar." Daarom moet er een organisatie-ontwikkeling komen om de gemeente veerkrachtig te maken. Krijnen komt onder meer met een motie om de medewerkers op het stadskantoor in hun kracht te zetten.