BERGEN OP ZOOM / ZEVENBERGEN / AMSTERDAM – Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft een zilveren schuttersketen gekocht. Deze is gemaakt voor het St Jorisgilde in Zevenbergen, dat deel uitmaakte van het Markiezaat van Bergen op Zoom. De heer van Zevenbergen was een lid van de Bergse vorstenfamilie Glymes en heeft de keten in 1546 aan het gilde geschonken. De keten is volledig met de hand gemaakt en van een hoog ambachtelijk vakmanschap.
Het Rijksmuseum heeft de schuttersketen verworven bij veilinghuis Christies voor een bedrag van 345.000 euro, zo heeft het Rijksmuseum woensdag laten weten. De aankoop is mede mogelijk gemaakt door een donatie van een anonieme schenker. Tijdens de veiling, die vorig najaar plaatsvond, was er veel belangstelling voor deze keten. Ook de gemeente Bergen op Zoom was naar verluid één van de bieders maar het budget bleek niet toereikend en men moest afhaken. Tot welke hoogte de gemeente heeft meegeboden is niet bekend. Het Bergse museum heeft al een betrokkenheid met deze schuttersketen omdat het bijbehorende originele foedraal (bewaardoos) in Het Markiezenhof is. Dit foedraal is in de jaren '50 aangekocht door toenmalig conservator en gemeentearchivaris Corneel Slootmans.
De keten bestaat uit negen schakels. Op een vergulde grond is dichtgeweven eikenblad aangebracht, waarin verschillende soorten vogels zijn verwerkt. In de ranken zijn in totaal zeven deels vergulde bergen opgenomen, een toespeling op de naam van de stad Zevenbergen, en zes in kleuren geëmailleerde wapenschildjes. Deze hebben betrekking op het gilde, de stad en de heer van de heerlijkheid Zevenbergen. Cornelis van Bergen was daarnaast de winnaar van de koningswedstrijd van juli 1546 en schenker van het keten. In het midden van de voorste schakel zijn Sint Joris en de draak te zien, met als toeschouwer keizerin Alexandra, echtgenote van Keizer Diocletianus. Aan een teugel houdt zij een schaap. Op de scheidingen van de schakels zijn oogjes aangebracht. Daaraan hangen twee emblemen van de schutters op de voetboog en een schild met het wapen van Cornelis van Bergen-Glymes, heer van Zevenbergen, vergezeld van de emblemen die door hem en zijn gelijknamige vader warden gevoerd.
Achtergrond
In de collectiebeschrijving van het Rijksmuseum wordt uitgelegd wat er bekend is over de geschiedenis en achtergrond van deze unieke keten: "Aangezien ketens intensief werden gedragen, dienden met enige regelmaat reparaties te worden uitgevoerd. In de deels bewaard gebleven rekeningen van gilde wordt vermeldt dat de Bredase zilversmid Joost Moermans in 1619 het keten repareerde, en ongeveer 60 gram zilver toevoegde", vermeldt het Rijksmuseum bij de beschrijving. "In 1822 is de keten schoongemaakt. De reparaties moeten beperkt zijn geweest; het verlies lijkt beperkt te zijn gebleven tot een enkel geëmailleerd schildje, en de wijziging van de positie van de schildjes op de kraag."
Geen ingrijpende restauraties
Doordat de keten in de afgelopen eeuwen slechts twee eigenaren heeft gekend, is het nooit ingrijpend gerestaureerd, zoals dat wél bij verschillende andere ketens van het Rijksmuseum is gebeurd. "Daardoor kan de combinatie van verschillende afwerkingen hier nog volop worden bewonderd. Schuttersketens behoren tot de meest voorkomende restanten van het zilver van de schutterijen van de Nederlandse steden, en worden gewoonlijk in stedelijke musea bewaard. Het Rijksmuseum heeft de grootste verzameling van middeleeuwse en zeventiende eeuwse ketens; vier van de zeven zijn direct te verbinden met schutterijen of gelijksoortige verenigingen uit Den Haag, Hulst, Vlissingen en Roosendaal."
Zilverexpositie Het Markiezenhof
Momenteel is er veel aandacht voor de zilversmeedkunst in Bergen op Zoom en het omliggende Markiezaat. In 2016 verschijnt er een speciaal boek over en besteedt Het Markiezenhof een thema-expositie aan Bergs zilver. Of deze schuttersketen daar ook te zien zal zijn is volgens een woordvoerder van het museum nog niet bekend. Wel zal hoogstwaarschijnlijk het bijbehorende foedraal getoond worden.