Marlies Houtman (links in beeld) en historicus Irene van Kemenade, met tussen hen in het Stilleven-maquette over het oorlogsverhaal van Mientje Houtman-Proost. (Tekst en foto: Han Verbeem)
BERGEN OP ZOOM – Vijfenzeventig Brabantse oorlogsverhalen zijn als maquette in beeld gebracht door kunstenaar Rocco Verdult. Het is een project van Brabant Remembers, een onderdeel van de herdenkingen rondom 75 jaar bevrijding en het einde van de Tweede Wereldoorlog. De maquettes zijn verstilde momenten die het leven van de betreffende Brabanders ingrijpend heeft veranderd. Zo ook dat van Mientje Proost, koerierster van het verzet. Haar maquette staat als een letterlijk stil-leven in de ontvangsthal van het stadstantoor. Vrijdagmorgen is het kunstwerk onthuld. Mientje zelf is in 2012 op 93-jarige leeftijd overleden maar haar dochter Marlies was er vandaag bij om uitleg te geven over haar moeder en haar rol in het verzet tegen de Duitse bezetters.
"Moeder zou trots geweest zijn. Ze heeft het altijd erg belangrijk gevonden dat haar verhaal doorverteld wordt", zegt Marlies. Mientje Proost, na de oorlog getrouwd met Frans Houtman, was in de Tweede Wereldoorlog een koerierster voor het verzet. Ze smokkelde microfilms met geheime informatie, zoals codes en persoonsgegevens, naar contactpersonen van de Ordedienst (OD). De maquette laat een winkelstraat zien, in grote lijnen gebaseerd op de Zuivelstraat in Bergen op Zoom. De huizen en bestrating zijn spierwit en midden op de kruising staat Mientje, in kleur. "Ze staat vlak voor haar ouderlijk huis waar ze 5 augustus 1943 is opgepakt", zegt haar dochter. Verraden door een spion van de Duitsers, die na de oorlog is terechtgesteld. Mientje werd na haar arrestatie gevangengezet in het Oranjehotel in Scheveningen, in afwachting van haar executie.
Dolle Dinsdag
Uiteindeliijk zat ze zeven maanden gevangen in eenzame afzondering en is ze in april 1944 overgeplaatst naar kamp Haaren. "Toen kwam Dolle Dinsdag (5 september 1944, red.) waarbij het kamp in alle haast werd ontruimd en de gevangenen zijn overgebracht naar Vught. Van daaruit ging moeder direct door naar het concentratiekamp Ravensbrück en vervolgens naar Dachau waar ze bij de Agfa-filmfabriek is tewerkgesteld." Op 30 april 1945 is het kamp bevrijd door de Amerikanen en ging ze vanuit Zuid-Duitsland met de trein terug naar Nederland, tot aan Oudenbosch.
Een moment van alledag
Marlies is onder de indruk van het maquette-kunstwerk. "Het laat het moment van alledag zien. Een doodgewone winkelstraat waarbij één meisje, mijn moeder, een geheim bij zich draagt dat anderen niet kennen en niet kunnen zien." Het verhaal van Mientje Proost-Houtman is opgeschreven door historicus Irene van Kemenade en te lezen op de website van Brabant Remembers. Ook de overige 74 Brabantse oorlogsverhalen zijn daar te vinden. De maquettes zijn, verdeeld over heel Brabant, nog tot mei 2020 te zien in de diverse gemeentehuizen, stadskantoren en gemeenschapscentra.