Column – Joost mag het weten
Na de bezuinigingsmaatregelen gaat de gemeenteraad de komende maanden aan de slag met gesprekken over een toekomstvisie en takendiscussie.
Bij een toekomstvisie staat de vraag centraal wat voor gemeente je wil zijn. Leg je nadruk op bedrijvigheid. Wil je vooral een gemeente zijn waar je prettig kunt wonen. Richt je je liever op recreatie. Zaken die aan de orde komen in een toekomstvisie. Vervolgens kun je bepalen welke taken daar bij horen. Op taken die minder belangrijk zijn, kan bezuinigd worden. Zo luidt, kort gezegd, de theorie.
Tal van overheden hebben tal van toekomstvisies. Breed en alomvattend, maar ook op deelgebieden. Een toekomstvisie over het klimaat. Over de rol van de provincie binnen de culturele infrastructuur. Een hele waslijst valt te maken.
Het idee van een toekomstvisie is niet per se verkeerd. In tegendeel, het kan heel nuttig zijn om te beschrijven wat je wil bereiken. Dan kun je alle energie steken in het verwezenlijken van de doelen. Het voorkomt ad hoc initiatieven die er haaks op staan.
Enkele aspecten maken een effectieve toekomstvisie wel lastig. Zo gaat een toekomstvisie al gauw uit van een maakbare samenleving. Met een centrale rol voor de overheid om zo’n samenleving voor elkaar te krijgen. Al betrek je daar het complete middenveld bij: die samenleving is nog steeds niet maakbaar.
Vaak wordt gekozen voor een specifiek profiel met een korte kreet als titel. Een gemeente die dan “aantrekkelijke woonstad” wil worden of juist “slimme industriestad”. Met hele verhalen wat er wel en niet bij thuishoort.
Hoewel het nut heeft om “een richting” te kiezen, zijn zulke typeringen een versimpeling van de werkelijkheid. Het zijn hokjes, terwijl het in de werkelijkheid gaat om een onsje meer of minder. En kansen die zich aandienen. Ga je de vestiging van een bedrijf tegenhouden, omdat je je als gemeente hebt uitgeroepen tot “aantrekkelijke woonstad”? De tijd kan een toekomstvisie al snel achterhalen.
Is het überhaupt mogelijk om tot één toekomstvisie te komen? In Bergen op Zoom zijn wel 66.000 visies op de toekomst. Zelfs in de gemeenteraad zijn het er nog 33. Samen dienen ze als ingrediënten, maar kun je met het compromis van die ingrediënten een lekkere taart bakken?
Bij takendiscussies geldt soortgelijk. Ook dan zie je het al gauw gaan over taken die de gemeente wel of niet meer moet uitvoeren. Terwijl het belangrijker is welke taken een onsje meer of minder aandacht krijgen. De afgelopen jaren is er veel geld gegaan naar cultuur en sport. Niemand zal zeggen dat de gemeente helemaal moet stoppen met cultuur en sport. Een onsje (of een pond) minder, dat is wel redelijk.
De geschiedenis leert dat een takendiscussie het risico heeft op ellenlang geklets zonder resultaat. Strakke procesafspraken zijn nodig. Vooralsnog ontbreken ze. Dat belooft dus wat.
Ondanks mijn scepsis is het wel de logische route: toekomstvisie, takendiscussie, bezuinigingen. Niettemin hangt boven de markt de financiële positie van de gemeente. Hebben we de tijd wel om die logische route te bewandelen? Bij een patiënt die met een slagaderlijke bloeding op de operatietafel ligt, begint de arts ook niet met een gesprek over een verhoogd cholesterolgehalte.
Hoe dan ook, 2021 zal voor de gemeente Bergen op Zoom opnieuw een jaar worden waarin het scherp laveren zal zijn.