Column Joost mag het weten
Laatst kwam in een discussie plotseling een grootschalige boekhoudfraude aan de orde. Alarm! De gemeente Bergen op Zoom zou namelijk de boel ontzettend belazeren met de cijfers in de jaarstukken. Al snel bleek het te gaan om de queeste van boekhouder Leo Verhoef uit Wijk bij Duurstede. Die schreeuwt al sinds jaar en dag moord en brand over veronderstelde fraude. Niet alleen bij Bergen op Zoom, ook bij ruim 300 anderen gemeenten.
Dus niet één gemeente waar het in één jaar mis gaat, waarna de provincie ingrijpt en er juridisch wordt opgetreden tegen de gemeentebestuurders. Nee, jaren aan een stuk en bij alle gemeenten in Nederland. En niemand die er iets aan doet. Je kunt op je klompen aanvoelen dat hier een aluminium hoedje gevouwen is. Maar toch. Waar valt dat verhaal dan op terug te voeren?
Eigenlijk niet veel anders dan dat gemeenten zowel een resultaat vóór als ná mutaties in de reserves presenteren. Verhoef vindt dat er maar één resultaat is, het resultaat vóór mutaties.
Laten we dat checken aan de hand van de recente jaarrekening 2019. Daarvan stelt Verhoef dat die “weer misleidend” is. Want, zo zegt hij: “Het gemeentebestuur presenteerde een nadelig saldo van opbrengsten en kosten van € 3,1 miljoen. In werkelijkheid leed de gemeente een verlies van € 17,0 miljoen.”
We pakken de bron erbij. In de jaarstukken over 2019 wordt de 3,1 miljoen euro genoemd op pagina 160 en 161, als “resultaat na bestemming”. En de 17,0 miljoen euro staat gewoon op diezelfde pagina’s. Een paar regels hoger achter “Totaal saldo baten en lasten”. Inhoudelijk dramatische cijfers, absoluut. Maar “misleidend” is echt wat anders. Terwijl de 17 miljoen euro zonder enige vorm van verhulling is opgenomen in de jaarstukken.
Nu zou iemand kunnen stellen: “zie je wel, weggestopt op pagina 160 en 161”. Toch is ook dat niet waar. Want het staat netjes in het hoofdstuk waar dat hoort. Met een duidelijke verwijzing vanuit de inhoudsopgave daar naartoe. Jaarstukken lezen zal niet ieders hobby zijn, maar de informatie is transparant gepresenteerd. Elke financieel specialist haalt dat er binnen twee minuten uit. Sterker, ook in het raadsvoorstel wordt op pagina 2 het dramatische resultaat vermeld en toegelicht. Elke leek krijgt daarmee een goede indruk van de ernst.
Daarnaast komt het niet alleen aan op de controle door de gemeenteraad. Ook de accountant geeft een verklaring over de jaarstukken. Als zelfs die z’n werk niet goed zou doen, kijkt vervolgens de provincie nog als toezichthouder mee.
En eigenlijk is de discussie nogal zinloos. Gemeenten moeten zich namelijk houden aan het Besluit Begroting en Verantwoording. Het BBV. Dat is regelgeving over de inrichting van de begroting en de jaarstukken. Daarin wordt voorgeschreven om het te doen zoals gemeenten dat allemaal doen. Juist als een gemeente zou doen wat Verhoef wil, dan zou ze tegen de regels handelen.
Op het eerste gezicht klinkt het indrukwekkend: misleidende jaarstukken en boekhoudfraude. De toon is gezet. Intussen hebben talloze gemeenten werk om jaar na jaar telkens opnieuw de obsessie van een boekhouder uit Wijk bij Duurstede te ontzenuwen.
De jaarstukken van Bergen op Zoom zijn alarmerend. Niet omdat ze onwaar zouden zijn. Wel vanwege de inhoud.
Over Column Joost mag het weten
Wekelijks schrijft Joost Pals in zijn column over het financiële wel een wee van de gemeente Bergen op Zoom. Joost is gemeenteraadslid en financieel woordvoerder namens de VVD. In zijn columns legt hij uit over financiële onderwerpen en geeft hij duiding bij de actuele gebeurtenissen. De poging om de gemeentelijke financiën op orde te brengen vormt daarbij een rode draad.