(Illustraties: Pixabay / Mohamed Hassan)
Al sinds het fiasco met Bergse Haven zingt rond dat er een eenvoudige oplossing bestaat voor de financiële problemen van de gemeente Bergen op Zoom: Artikel 12. Als we dat stempel zouden krijgen, dan kom alles goed. Maar wat is dat nu eigenlijk, Artikel 12? Vandaag geeft Joost hierover uitleg, in zijn rubriek ‘Joost mag het weten’.
door: Joost Pals, gemeenteraadslid en financieel woordvoerder van de VVD
Te beginnen gaat het om het twaalfde artikel van de ‘Financiële Verhoudingswet’. In dit verband gaat het om de verhouding tussen het Rijk, de provincies en de gemeenten. Artikel 12 van deze wet maakt het mogelijk dat het rijk extra middelen beschikbaar stelt aan een gemeente (lid 2), maar daar zitten wel maatregelen aan verbonden (lid 3 en 5).
Strenge criteria
Je kunt op je klompen aanvoelen dat het Rijk niet als suikeroom gaat optreden. Anders zouden alle gemeenten zich melden: kom maar op met centen! Nee, er zijn strenge criteria voordat je in aanmerking komt voor een Artikel-12 status. Alleen als een gemeente echt niet meer op eigen kracht uit de financiële problemen kan komen, dan volgt een Artikel 12-status.
Maximale belastingen
Onderdeel van die beoordeling is het maximaliseren van de belastingopbrengst. De OZB (Onroerende Zaak Belasting) wordt dan kort gezegd verhoogd tot 150 procent van het landelijk gemiddelde. Tegelijkertijd gaat de bijl in alle uitgaven die niet strikt noodzakelijk zijn. Mocht dat alles niet volstaan, dán is een Artikel 12-status mogelijk en wil het rijk aanvullend financieel bijdragen.
Problemen niet groot genoeg
De financiële problemen van Bergen op Zoom zijn groot. Absoluut. Maar niet groot genoeg om in aanmerking te komen voor Artikel 12. Vlissingen is een gemeente die wel onder die noemer is gekomen. Dat komt door problemen vanuit het grondbedrijf aldaar, met een nog grotere impact dan Bergen op Zoom kende met Bergse Haven. Een negatieve algemene reserve van 120 miljoen euro. Dat is nog echt van een andere orde dan Bergen op Zoom. Van 2010 tot 2018 verbeterde de financiële situatie bij ons zelfs beetje bij beetje.
Niet in aanmerking
We komen simpelweg niet in aanmerking voor Artikel 12. Maar zelfs al zou dat wél het geval zijn, dan nog zouden we eerst de maatregelen moeten nemen die in het recente focusakkoord zijn opgenomen. Het Rijk helpt pas nadat éérst de eigen verantwoordelijkheid is genomen. En terecht. Je kunt niet elk jaar 8 miljoen euro boven het landelijk gemiddelde uitgeven aan cultuur, sport en musea en tegelijkertijd je handje ophouden bij het Rijk.
Provinciale rol
Er is bovendien méér dan Artikel 12 van het Rijk. Ook de provincie heeft een rol. De provincie is de eerste toezichthouder voor de gemeentelijke financiën. Elk jaar bepaalt de provincie hoe scherp het toezicht is. Voor Bergen op Zoom geldt zelfs nu, ondanks alles, het lichte regime. Dat kan bij de komende begroting wel eens gaan veranderen. Als de beoogde bezuinigingsoperatie niet voldoende oplevert, kan de provincie wel eens over de schouder van de gemeente gaan meekijken. En aanwijzingen gaan geven.
Dit jaar is bepalend
Het verdampen van de algemene reserve levert een fundamenteel andere situatie op dan twee jaar terug toen de schulden ook hoog waren, maar het toen nog langzaam de goede kant op ging. Het jaar 2020 zal uitwijzen of de gemeente zelfstandig kan afkicken van de verslaving van geld uitgeven, of dat tuchtiging van de provincie nodig zal zijn.