BERGEN OP ZOOM – Met de onthulling van het metershoge informatiebord gaf wethouder Patrick van der Velden vanmiddag het sein voor de start van de restauratie van de vesting van Van Coehoorn. De fortificaties op het voormalige Nedalco-terrein ondergaan een complete facelift en worden weer zichtbaar gemaakt. De vestingwerken maken deel uit van de nieuwe woonwijk die hier ontstaat. Een bijzonder detail: bij de herstelwerkzaamheden worden leerling-bouwvakkers opgeleid in restauratietechnieken.
Het gaat niet alleen om metselen en het terugbrengen van verdwenen muurdelen, benadrukt wethouder Van der Velden. "Ook bijzondere plantjes die in het metselwerk aanwezig zijn, worden zorgvuldig verwijderd en later weer teruggezet." De waardevolle plantengroei mag zolang 'logeren' in een oranje tent die op het terrein is neergezet. Het gaat ondermeer om beschermde soorten zoals varens. De lokale bewindsman is er trots op dat hij het startsein mag geven voor de restauratie. Zeker nu recent in het nieuws kwam, dat Bergen op Zoom zich tot de drie belangrijkste vestingsteden van Nederland mag rekenen.
Naamstenen weer teruggebracht
De werkzaamheden nemen naar verwachting 24 weken in beslag. Daarbij wordt het oude bastion Gadelière in ere hersteld. Ook de gebeeldhouwde naamsteen krijgt weer een plaats in het muurwerk. De steen is ruim een eeuw geleden weggehaald en sindsdien ondergebracht in het gemeentemuseum. Daar staat deze nu als siersteen op de Grote Binnenplaats. Gemeentelijk monumentendeskundige Tom van Eekelen vermoedt dat de naamsteen waarschijnlijk aan de westzijde van het bastion was ingemetseld. "Bij de opgravingen bleek dat er een gat in de muur zit, waarvan we eerst niet wisten hoe dat daar is gekomen", vertelt hij. Achteraf bleek, dat de afmetingen overeenkomen met die van de steen.
Kademuren
Ook een andere fortificatie, de tenaille Van Dun, wordt weer deels zichtbaar gemaakt. "Hievan is ook de naamsteen nog aanwezig in het depot." Tenslotte worden de muren van het hoornwerk Beckaff onder handen genomen. Daarbij gaat het voornamelijk om de kademuren van de haven. Het is een geluk bij een ongeluk dat van de oorspronkelijke natuurstenen sierstukken nog een aantal behouden is. Maar er ontbreken ook belangrijke exemplaren, zoals de massieve hoeksteen bij de Smitsvest. Dit blok zal opnieuw gereconstrueerd moeten worden.
Ontbrekende stukken muur
Voor het grootste deel zijn de muren nog intact, zeker de gedeeltes die onder de grond lagen. Maar er zullen ook delen vernieuwd moeten worden en ontbrekende stukken zelfs geheel nieuw opgemetseld. Restauratiebouwer Hans Smeenk, van aannemersbedrijf Couwenborg, vertelt dat hij daarbij gebruik maakt van originele stenen die elders op het terrein zijn gevonden. Maar dat is niet voldoende. "Een deel daarvan is té beschadigd voor hergebruik. Daarom zijn er ook nieuwe bakstenen nodig". Het gaat om duizenden stuks; de robuuste vestingmuren bestaan immers uit vele rijen bakstenen.
Leer-werkplaats
Smeenk leidt ook de jongeren op, en het de restauratieklus is een perfecte gelegenheid om deze vakmensen van de toekomst ervaring op te laten doen. Het vinden van jongeren die zich op het restauratievak willen toeleggen is lastig, moet hij toegeven, maar ze zijn er toch. Smeenk hoopt dat projecten zoals deze eraan bijdragen om nóg meer jongeren te enthousiasmeren voor het vak. Overigens zit er nog meer restauratiewerk in de pijplijn: als deze klus is geklaard, wordt het fort van de Waterschans aangepakt, bij het vroegere Kop van 't Hoofd.
Tekst en foto: Han Verbeem