(Illustraties: Pixabay / Mohamed Hassan)
In zijn vorige rubriek ‘Joost mag het Weten’ heeft Joost aangekondigd dat hij het het vandaag zou hebben over de mogelijke oplossingen voor de schuldproblematiek. Dat onderwerp schuift echter door naar een volgende keer. Want hij wil nu graag ingaan op een vraag die door een aantal lezers is gesteld: “Hoe heeft de financiële ellende van de gemeente Bergen op Zoom toch zo kunnen gebeuren?” Dus: vóór de oplossingen, eerst nog de oorzaken.
door: Joost Pals, gemeenteraadslid en financieel woordvoerder van de VVD
Over de afgelopen 15 jaar zijn er drie grote oorzaken aan te wijzen. Allereerst de aankoop van Nedalco en de woonwijk Bergse Haven (circa 2004-2009). Vervolgens het te hoge investeringsniveau (eind 2017-2018). En de derde oorzaak: het tekort op de exploitatie (eind 2019-2020). Natuurlijk zijn er ook tig andere dingen gebeurd, maar materieel steken deze drie oorzaken er met kop en schouders bovenuit.
Deel 1: Nedalco en Bergse Haven: hoe heeft het kunnen gebeuren?
Zelf kwam ik in 2010 in de raad, toen het puinruimen van Bergse Haven begon. Ik nam deel aan de raadswerkgroep die daar onderzoek naar heeft gedaan. Een belangrijke factor bij de aankoop van Nedalco waren de ambities rondom het terugbrengen van water in de kaai en het verbinden van het havengebied met de binnenstad. De Nedalco fabriek stond daarvoor in de weg. De gemeente had flink verdiend aan de Bergse Plaat, en wilde dat kunstje herhalen. Het plan: fabriek uitkopen en de kosten terugverdienen door woningbouw. Klinkt natuurlijk ook mooi en bij verkiezingen kun je er leuk mee scoren. Wie wil die gratis lunch nu niet?
Verblind door de ambities zijn vele miljoenen uitgegeven aan de Nedalco fabriek. Oorzaak? Zo’n onderhandelingstraject ging de gemeentelijke organisatie de pet te boven. Een harde zakelijke benadering ontbrak. Net als de remmende werking als het over je eigen geld gaat dat uitgegeven wordt.
Een andere oorzaak is dat een gemeentebestuur bestaat uit leken. Mensen die met de beste bedoelingen iets willen betekenen voor hun stad of dorp, maar wel leken. Bovendien kwamen de voormannen en -vrouwen van de partijen die een coalitie vormden in het college terecht als wethouders. Kwaliteit en kunde waren niet de voornaamste selectiecriteria. Wethouders werden niet geworven aan de hand van een (functie)profiel.
Als klap op de vuurpijl kwam in 2008 de crisis in de woningmarkt. Het plan Bergse Haven was financieel niet meer vol te houden en de projectontwikkelaars trokken feitelijk de stekker eruit. In het steekspel dat toen ontstond was hun juridische slagkracht groter dan die van de gemeente. De projectontwikkelaars speelden een thuiswedstrijd.
De aankoop van Nedalco was vóór dat ik raadslid was. Of ik anders zou hebben gehandeld dan mijn voorgangers? Geen idee. Ik heb niet de arrogantie om die vraag met ‘ja’ te beantwoorden. In de notulen van destijds zie je zelfs de meest welsprekende slimmeriken niet of nauwelijks de kern raken. Ik kan het enkel verklaren door de grote aantrekkingskracht van die gratis lunch. Daar valt niet tegenop te betogen.
Het echec Bergse Haven betekende voor mijzelf om telkens kritisch door te vragen bij prestige projecten en projectjes. Daar word je niet populair mee binnen het stadskantoor, kan ik wel vertellen, maar dat boeit me totaal niet.
De ‘lessen’ van Nedalco en Bergse Haven waren peperduur. Het minste is dat die lessen in levende herinnering blijven. Dat voorkomt zeker niet alles, zoals uit de volgende column van Joost wel zal blijken.
- Zie ook de eerder versc Zie ook de eerder verschenen bijdragen in de rubriek ‘Joost mag het Weten’, over de gemeentelijke schuldenlast:
Dinsdag 14 april 2020: Schuldsanering, waar ging het mis
Dinsdag 21 april 2020: Miljoenen tekort op de gemeentelijke exploitatie
Woensdag 28 april 2020: Financieel onder water zonder weerstandsvermogen